LAKTOZ İNTOLERANSI NEDİR ?
Laktoz intoleransı sütün temel karbonhidratı olan laktozun sindirilememesine ile gelişen bir gastrointestinal hastalığıdır. İntolerans incebağırsaklarda laktozu glikoz ve galaktoza parçalayan laktaz enziminin eksikliğinden kaynaklanır.
Laktoz intoleransı olan hastalar laktozun parçalanmasını sağlayan laktaz enzimini yeteri kadar üretemezler. Laktoz iki adet şeker molekülünden oluşan bir disakkarittir. 1 molekül glukoz 1 molekül galaktozdan oluşur. Bağırsaklardan kan dolaşımına emilebilmesi için laktozun laktaz enzimi tarafından glukoz ve galaktoza ayrıştırılması gereklidir. Yeterli laktaz olmadığında laktoz emilmeden bağırsaklardan geçer ve semptomlara sebep olur.
Ob Laktoz İntoleransının Çeşitleri Nelerdir ?
Laktoz intoleransının iki ana çeşidi vardır;
Primer (birincil) ve sekonder (ikincil) laktoz intoleransı olarak adlandırılır.
*Primer laktoz intoleransı en sık görülen formudur ve yaşla birlikte laktaz enzim üretiminin azalmasıyla oluşur. Primer laktoz intoleransının genetik bir hastalık olduğu düşünülmektedir çünkü bazı toplumlarda daha sık görülmektedir.
*Sekonder laktoz intoleransı ise daha nadirdir ve mide hastalıkları ya da Çölyak Hastalığı gibi sindirim sistemi hastalıklarına bağlı olarak gelişir. Bu hastalıklarda bağırsaklarda oluşan enflamasyon laktaz üretimine zarar verir ve laktoz intoleransı gelişir.
Laktoz İntoleransının Görülen Dört türü vardır;
*Birincil laktoz intoleransı, insanlar büyüdükçe laktaz miktarının azalmasıyla,
*İkincil laktoz intoleransı, ince bağırsak hasarıyla ilgilidir. Bağırsak hasarı enfeksiyon, çölyak hastalığı, inflamatuar barsak hastalığı veya diğer hastalıkların sonucu olabilir.
*Gelişimsel laktoz intoleransı, prematüre bebeklerde ortaya çıkabilir ve genellikle kısa sürede düzelir.
*Doğuştan laktoz intoleransı, doğuştan laktazın çok az üretildiği veya hiç üretilmediği, oldukça nadir görülen bir genetik bozukluktur. Laktaz üretiminin azalması tipik olarak geç çocukluk veya erken yetişkinlik döneminde başlar, ancak yaşla birlikte yaygınlık artar.
Laktoz intoleransı belirtileri nelerdir?
◦ Şişkinlik
◦ Abdominal (Karın bölgesi) kramplar
◦ İshal
◦ Gaz
Bu semptomlar tipik olarak laktoz içeren bir şey yedikten veya içtikten sonra yarım ila iki saat arasında başlar ve ciddiyeti tüketilen miktara bağlıdır. Laktoz intoleransı, süt alerjisinden farklı olarak gastrointestinal sistemde hasara neden olmaz.
Laktoz İntoleransı Nasıl Anlaşılır ?
Laktozu diyetten çıkardıktan sonra semptomların düzelmesiyle doğrulanabilir. Destekleyici testler arasında hidrojen nefes testi ve dışkı asitliği testi yer alır. Benzer semptomlara neden olabilen diğer durumlar arasında irritabl bağırsak sendromu, çölyak hastalığı ve inflamatuar bağırsak hastalığı yer alır.
Yönetim tipik olarak diyetteki laktozu azaltarak, laktaz takviyeleri alarak veya altta yatan hastalığı tedavi ederek yapılır. İnsanlar tipik olarak semptom geliştirmeden bir bardak süt içebilir, yemekle birlikte veya gün boyunca içilirse daha büyük miktarlar tolere edilebilir.
◦ Dışkı asidi testi: Sindirilmemiş laktoz kalın bağırsakta bakteriler tarafından fermente edilir. Bu fermentasyon sonucu laktik asit oluşur. Dışkıda laktik asidin ölçülmesi tanıya yardımcı olur. Bu testin doğru sonuç vermesi için dışkının taze olması gereklidir.
◦ Hidrojen solunum testi: Sindirilmemiş laktoz bağırsaklarda hidrojen oluşumuna sebep olur. Bu testte sizden laktozlu bir gıda tüketmeniz istenir. Laktozu tükettikten belli bir zaman sonra 10-15 dakika aralıklarla balon şeklinde poşetlere üflemeniz istenir. Normal bireylerde nefeste fazla hidrojen bulunmaz. Fakat laktoz intoleransı bulunan bireylerde poşetlerden alınan ölçümlerde yüksek hidrojen seviyeleri tespit edilir.
◦ Laktoz tolerans testi: Normal bireylerde laktoz içeren ürünler yendikten sonra kanda glukoz seviyesi yükselir. Laktoz intoleransı olan bireylerde laktoz glukoz ve galaktoza parçalanamayacağından hastalarda kan glukoz düzeyinde artış saptanmaz.
◦ Kesin tanı ise endoskopik yöntemle bağırsaktan alınan biyopside laktaz enziminin eksikliğinin gösterilmesiyle konur.
Laktoz
İçeren Gıdalar Nelerdir ?
Tüm süt ve süt ürünleri değişik dozlarda laktoz içeriğine sahiptir. Buna bağlı olarak, süt ve süt ürünleri içeren her türlü besin laktoz intoleransı olan kişiler için risk teşkil etmektedir.
Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdaların tümünde süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu gıdaların tüketimi laktoz intoleransı olan hastalarda şişkinlik, karında ağrı veya kramp, diyare (bağırsak hareketlerinin düzenli çalışmaması sonucunda gün içinde birden fazla defa sulu dışkılama) gaz, mide bulantısı gibi semptomlara yol açabilmektedir
Laktoz İntoleransı Diyeti Nasıldır ?
Laktoz intoleransının tedavisi kolaydır. En etkin tedavi şekli diyetten laktoz içeren ürünleri çıkarmaktır. Çok küçük miktardaki laktoza reaksiyon verenler veya laktoz içeren besin alımını kontrol etmede sorun yaşayanlar için laktaz tabletleri veya damlaları kullanabilir. Beslenmeyi planlarken önemli olan günlük kalsiyum gereksiniminin karşılanmasıdır. Kalsiyum büyüme ve özellikle kemik sağlığı için gereklidir. Yeşil sebze ve balıklar kalsiyumdan zengindir.
Laktoz intoleransı beslenme tedavisinin temelinde laktoz içeren süt ve süt ürünlerinin diyetten çıkarılarak yerine, laktozsuz süt ve süt ürünlerinin eklenmesiyle gerçekleştirilebilmektedir. Laktoz intoleransı varlığında kişinin süt ve ürünlerini hayatından tamamen çıkarması, kalsiyum, fosfor ve bazı vitaminlerin alınması azalttığı için kesinlikle önerilmez. Bu davranış çeşitli sağlık problemlerini beraberinde getirmektedir. Laktoz intoleransında kişinin laktozu tolere edebildiği seviyeyi bulmak önemlidir. Bu nedenle düşük doz laktoz içeren bazı kaynaklar diyetten tamamen çıkarılmaz. Tıbbi tedavi yöntemlerinde ise amaç laktozun intestinal transit süresini uzatmak, laktoz alımına adaptasyon sağlamak ve laktaz aktivitesini yeniden yapılandırmak üzerinedir.
Bir sağlık kuruluşuna başvurularak gerekli testlerin yapılmasının ardından tanı alan hastalar için diyetisyenin verdiği beslenme programına doğru bir şekilde uyulması önceliktir. Çünkü önlem alınmayan ve tedavi edilmeyen laktoz intoleransı kronikleşerek şiddetli sindirim sorunlarına sebep olabilmektedir. Doğru tedavi ve beslenme programı planlamasının yanında yine ilgili uzmanın önereceği planlama ile doğru probiyotik kullanımı da laktoz intoleransı olan kişilerde sindirime yardımcı olur. Özellikle içeriğinde Lactobacillius Bulgaria ve Streptococcus Thermophilus içeren probiyotikler hem laktozun parçalanmasında hem de sindirilmesinde etkin rol oynamaktadırlar. Bununla birlikte süt ve süt ürünleri Kalsiyum, B12, A ve D vitaminleri ve protein açısından oldukça zengin besinler olduğundan tüketimin sonlandırılması kişilerde farklı ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir. Bu nedenle laktoz intoleransı yaşayan hastaların mutlaka uzman kontrolünde diğer protein kaynaklarından ve eksik olan vitaminlerden bolca faydalanabildiği beslenme programlarının planlanması ve sürecin uzman tarafından takip edilmesi önem taşımaktadır.
